دژ کوه

رحمت الله جمشیدی
ویرایش و عکس: حسین جمشیدی

در پهندشت تفتیده غرب شهر حسن آباد کوهی آرمیده است که بواسطه ی برج و بارودی که بر فراز آن قرار دارد دژ کوه نام گرفته است . این کهنه دژ که با خود تاریخی را به توصیف و تفسیر و در گرداب زمان مورد بی مهری و بی رحمی آدمیان و قهر طبیعت قرار گرفته است و قامت بلند خود را در گرداب حوادث روزگار قربانی نموده است . جای جای ایران کهنسال مظهر پاکی و نجابت و صداقت مردمان این دیار بوده است در چند سند معتبر در مورد تاریخ لشکر گیری این دژ دسترس نیست و پرسه زدن در میان سیاست های مختلف تاریخی و زمین شناسی حقایق بسیار اندکی را از خود بروز دهند ولی بررسی مقایسه انسان به کار گرفته شده در مصالح و خشت های ارزشمند این اثر ماندگار تاریخ متمدن به شیفتگان فرهنگ و تمدن ایرانی ارزانی بخشند . این سور که بر گرفته از ارزیابی مقالات و پژوهشهای مختلف ایران شناسی است بر آن است تا با یک دیدگاه مقایسه ای حقایقی را روشن تر سازد .
اندازه و کیفیت و ظاهر خشت های موجود در این بنای قدیمی و مقایسه ی تحلیلی آن با برج و باروهای نمونه، این حقیقت است که سنگ های بنای این دژ قدیمی ، قدمتی به درازای تاریخ دارد .
اغراق نیست معماری این بنا در دوره ی ساسانیان رقم خورده است با توجه به نزدیکی منطقه به قلمرو پارس می توان نتیجه گرفت که این دیار از آبادانی برخوردار بوده است و موقعیت استراتژیک آن برای زمامداران منقول است که کسی از ســـردمداران ساسانی به نام دژی کاه (Deji Ka) فرمان بنای این دژ را داده است .
وجود قبر هایی در اطراف این کوه نشان دهنده ی آن است که آهنگ زندگی کردن و تحرک در زمان هایی در این منطقه ، ساری و جــــــاری بوده است . متون تاریخی دیگر وجود مسجد یکتا پرستان زرتشتی را بر فراز این کوه محطاطانه تایید نموده اند .
همزمان با ظهور دین مبین اسلام مردمان پاک سیرت و پاک سرشت این مرز و بوم مشتاقانه مکتب اسلام را پذیرفتند . آتشکده ها و معابد زرتشت خاموش گردید و این دژ بهت خود را حفظ کرد ولی جایگاه اعتقادی خود را تغییر داد . از آن پس گلوگاه مبارزه با بدخواهان در این مکان رقم خورد . تیر اندازان ما از برج و باروهای این دژ که به مراتب وسیع تر از امروز بوده است برای دفاع از شهر و دیار خود یاری جستند .
این دژ با وجود اینکه از روزگار کهن تا به امروز زخم های جانکاهی برداشته است ولی همچنان ثابت و استوار خودنمایی می کند این دژ مستحکم سنبل عظمت و تاریخ این منطقه باستان است . این کوه با خود گفته ها دارد و با تفحص و جستجوی مشتاقان ایرانی این سرزمین رازهای خود را می گشاید . از آبادانی و عظمت خود در دوران پیشین خواهد گفت و چشم به آینده دارد یک امیدواری که در قلب همه موج می زند.
با سپاس از سازمان میراث فرهنگی که در سال گذشته کار ترمیم و باز سازی آثار تاریخی منطقه امان را شروع کرده است . امید است مردم فرهنگ دوست ما نیز قدر این آثار را بدانند و از روی ... صدمه ای به آثار وارد نکنند مثل جاپا حضرت و ... چرا که این آثار شناسنامه ی فرهنگی منطقه ی ما است و برای عمـــوم مردم است نه خاص حسن اباد و دستگرد و یا ...  .