دیزی کوه چیست؟
حسن صادقی
هرچند برای خودم نیز ثابت نشده که مجموعه کهن دیزی کوه چه کاربردی داشته ولی با این گونه قضاوت کردن هم مخالفم که عده ای بدون دلیل آن را به آتش پرستان نسبت دهند و عده ی دیگر باز بدون دلیل قانع کننده ای نظر طرف دیگر را رد کنند. و باز اشخاصی دیگر در نوشته های خود بگویند: این دژکوه است.
به نظر می رسد:
اولا: با این اقدام که نمی دانم از کجا شروع شد و نام دیزی کوه را به "دژکوه" تغییر دادند، مخالفم بعد در کتاب گرکویه آوردند و بعد هم شهرداری خیابان را دژکوه نامید.
چرا فکر می کنیم هر اسمی در گویش حسن آبادی معادل فارسی دارد و برای باکلاس جلوه دادن آن سراغ کلمه هایی شبیه به آن می رویم؟ شاید کلمه "دیزی" هیچ ربطی به "دژ" نداشته باشد؛ زیرا:
1-    به جز حسن آباد مکانهای دیگری هم در ایران شبیه به این اسم وجود دارند که می توانید در گوگل جستجو کنید: قله دیزی گود، کوه دیزی در اشترجان، قلعه دیزی و...
2-    شاید مردم این کوه را "دیزی کوه" نامیده اند نه ساختمان کهن بر فراز آن را. همانند دیگر کوههای اطراف حسن آباد که اکثرا دارای اسم هستند، بدون اینکه دارای بنایی در بالای آن باشند. پس ممکن است کلمه "دیزی "به آن ساختمان ارتباطی نداشته باشد.
3-    در پایین و اطراف بنای دیزی کوه تکه های بزرگ سفالی ضخیم، فراوان دیده می شود. ممکن است اینها تکه هایی از یک ظرف خیلی بزرگ باشند که شکسته شده است و این فرضیه خودنمایی می کند که شاید یک ظرف خیلی بزرگی در آن اطراف تعبیه شده بوده (شبیه به دیزی) که باعث نام گذاری آن مکان شده است.
ثانیا: بهتر است یک بار دیگر برویم و با دقت مجموعه دیزی کوه را مشاهده کنیم. این مجموعه دارای چند بنای برج مانند است که برج اصلی آن دارای سقف هم بوده که گویا بوسیله دیواری به هم متصل می شدند در ضمن اینکه در قسمتهای دیگر کوه که شاید اکثرا متوجه نشده اند آثاری از چند بنای دیگر است که فعلا به صورت تپه های گلی و خشتهای وارفته بوسیله باران بر روی کوه می توان مشاهده کرد که نشان از وسعت و پیچیده تر بودن این مجموعه دارد.
حال این بناهای عظیم که با چه مشکلاتی در آن زمان بدون هیچ امکاناتی ساخته شده چطور می تواند فقط یک مکان ساده برای علامت دادن آتش باشد؟ آیا برای نشان دادن و علامت دادن با آتش نیاز به این پرژه عظیم بوده؟ پس چرا در شهرهای دیگر که خیلی هم از حسن آباد وسیعتر بودند با ساختن یک مکان ساده و یا در نهایت با ساختن یک مناره علامت می دادند؟ آیا در حسن آباد کوچک ما نیاز به این مکان پیچیده داشت؟
در آینده محققان نشان خواهند داد که این مجموعه و قبرستان اطراف آن (که قبلا در باره آن در نوشته ای دیگر توضیح دادیم) چگونه مکانی بوده است.