محمود صادقی
از سنت های شایسته، برگزاری مجالس ترحیم برای اموات است. کار خیر و اهدای ثواب آن به مردگان و طلب مغفرت برای آنها بسیار پسندیده است اما باید مراقب بود کارهای ناپسند در ضمن این سنت نیکو صورت نگیرد.
در اینجا فهرست وار به بعضی ایرادات این مجالس اشاره می کنیم که در بعضی جاها دیده می شود:
الف) به رخ کشیدن اصل و نسب و عشیره نباید به گونه ای باشد که شرکت کنندگان تصور کنند گردانندگان اینگونه مجالس یعنی صاحبان عزا و مداحان، از هدف اصلی خارج شده اند و خودنمایی را اصل قرار داده اند. مداح نباید رفتاری پیش گیرد که حاضران تصور کنند که او در حال تملق و چاپلوسی صاحبان عزا است.
ب) هزینه های اضافی و سنگین مانند تهیه ی شام، انواع میوه و... از کارهایی است که روز به روز به حجم آنها افزوده می شود. کم نیستند صاحبان عزا که برای مجالس ترحیم، صدها هزار تومان و بیشتر هزینه می کنند اما حاضر نیستند برای نماز و روزه ی قضای مرده، پولی بدهند. گویا هدف اصلی از این مجالس، آبروداری برای زنده هاست و الا مرده نیازی به آن هزینه ها ندارد مگر این پول ها صرف فقیران شود.
ج) صاحب عزا از یکی دونفر بعنوان گرداندگان مراسم ترحیم دعوت می کند ،ولی در بعضی مواقع دیگر مداحان ناخوانده درست در مقابل ، مداحان مدعوین می نشیندوتوقع دارند که آنها هم به پشت تریبون رفته وقت مردم را بیش از ساعت اعلام شده در اعلامیه بگیرند،که مسلما صاحب عزا ازاین کار به شدت ناراحت می شود ، چون برای ناخوانده هم باید مبلغی هزینه کند.
د) عنوان چنین مجالسی به مجلس ترحیم و مغفرت و فاتحه و ختم قرآن، چه ایرادی دارد که برخی مثلا برای بالا بردن کلاس خود از کلماتی مثل «بزرگداشت» استفاده می کنند. شخص میت بیش از هر چیز، نیاز به طلب مغفرت و جبران گناهان گذشته را دارد. بهترین زمان برای بزرگداشت دیگران در زمان حیات است.
هـ) به تازگی رسم کرده اند که بستگان متوفی باید تا روز چهلم، صبح و عصر بر مزار حاضر شوند. اینگونه به زحمت افتادن بستگان، ناشایست است.
و) حضور بستگان میت از راه دور، یکی دیگر از این معضلات است. آمدن خویشاوندان از شهرهای دور سبب به زحمت افتادن خود و نیز خویشان نزدیک است که در آن حال و هوا باید وسایل پذیرایی و اقامت را تدارک ببینند و هم خود مسافران بخاطر به زحمت افتادن نزدیکان مرده ناراحتند.
ز) لازم است مداحان و قاریان قرآن، هرکدام کوتاه به ذکر و قرائت بپردازند تا کسانی که خواهان ترک مجلس هستند، زیاد معطل نشوند و مردم ناچار به ترک مجلس در میان قرائت قرآن و مداحی نباشند.
ح) نام بردن بردن از بعضی حاضران، یکی از ایرادات اساسی است که ظاهرا مخصوص منطقه ی حسن آباد و جرقویه است. در جاهای دیگر چنین رسمی نیست که از بعضی حاضران اسم ببرند مگر به ندرت افراد سرشناسی چون مراجع تقلید و نمایندگان مجلس شورای اسلامی و افرادی از این دست.
اسم بردن از بعضی و از قلم انداختن برخی دیگر، سبب دلخوری کسانی خواهد شد که نامشان برده نشده هرچند ظاهر نمی کنند.
ط) اینگونه مجالس به «مجلس ختم» معروفند یعنی یک ختم قرآن در آن محفل صورت گیرد. اما بسیاری اصلا نمی دانند که چرا به اینگونه مراسم «مجلس ختم» می گویند. بعضی از پخش کنندگان قرآن های سی پاره نمی دانند که بعد از قرائت آن از سوی یک نفر، آن را به نفر دیگر ندهند بلکه پاره ی دیگر بدهند تا دست کم یک دوره قرآن تلاوت شود. بعضی حاضران نیز با دریافت آن پاره ی قرآن، آن را ناقص می خوانند.
لازم است این تذکر از سوی مداحان و قاریان محترم به مردم گفته شود.