در این نوشته با ذکر هفت دلیل، سستی این نظریه را نشان می دهیم که: حسن آباد نسبت به روستاهای مجاور آتشکده، جدیدتر است. البته صاحبان این نظریه از جمله نویسنده ی کتاب ارزشمند گرکویه، محترمند و شاید برای دیدگاه خود، مستنداتی دارند اما ظاهرا ادعای آنها تنها براساس حدس و گمان است.
دلیل اول: اگر حسن آباد بعد از روستاهای دیگر پدید آمده بود، هرگز نمی توانست آب چشمه را که فاصله ی آن تا صحرای دستجرد تنها دویست متر است، حدود سه کیلومتر دورتر ببرد تا به صحرای حسن آباد برساند؛ زیرا طبیعی است که آب چشمه از کسی بود که به چشمه نزدیکتر باشد و زودتر آن را به دست آورده باشد آن هم در منطقه ای کویری که کمبود آب بوده و هست و این نعمت باارزش اهمیت ویژه دارد.
البته سخن کشاورزان قدیم حسن آباد هم شنیدنی است که سهم صحرای آنها در زمان های خیلی قدیم از آب چشمه، بسیار بیشتر از این مقدار بوده ولی تبانی کدخداهای روستا باعث شد کشاورزان در تصمیم گیری نقشی نداشته باشند.
دلیل دوم: اگر مثلاً فلان روستا قدیمی تر بود، چشمه تنها از آنِ او می شد و اجازه نمی داد در فاصله بیست متری چشمه یعنی پشت بنای آتشکده چشمه ی دیگری را در بیاورند. این چشمه که به چشمه کوچک معروف است، آبدهی آن با چشمه ی بزرگ ارتباط مستقیم دارد و حتماً در آب آن تأثیر منفی دارد و صاحب آن کشاورزان حسن آبادی می باشند که از آب آن استفاده می نمایند.
دلیل سوم: صحرای بزرگ شیدان در پشت آتشکده، حدود بیست خرده مالک دارد که همگی حسن آبادی هستند و یک غیر حسن آبادی در میان آنها نیست که بتوان احتمال داد حسن آبادیها در زمانهای بعد، این زمینها را خریده اند.
دلیل چهارم: طبق اعترافات اهالی روستاهای دیگر، ساکنان خانه های قدیمی تودشک(طدوش) که در فاصله ی کمی از چشمه و آتشکده وجود دارد، قبیله یا طایفه ای از مردم حسن آباد بوده اند که شغل آنها کشاورزی بوده البته چشمه ی کوچکی هم در کنار این خانه ها جاری بوده است.
دلیل پنجم: قلعه و صحرای معروف به میرزاچی که بعد از صحرای شیدان و نزدیکتر به روستای دستجرد است و صحرایی جداگانه به حساب می آید، برای یکی از خانواده های حسن آباد می باشد. (با یک رشته قنات جداگانه)
دلیل ششم: قلعه رضائیه و صحرای آن که با فاصله ای بعد از قلعه ی میرزاچی وجود دارد صاحبان آن حسن آبادی هستند.
این قلعه ها و صحراها مساحت زیاد در اطراف چشمه را فرا گرفته اند و این جدا از صحراهای خود حسن آباد و دستجردوک است که با چند رشته قنات آبیاری می شوند. این نشانه ی آن است کسانی که زودتر به این مناطق پا گذاشته اند زمین های بیشتری را تصاحب کرده اند.
دلیل هفتم: برگزاری آیین های نوروزی و دیگرِ مردم حسن آباد در کنار چشمه قابل توجه است. طبق گفته ی پیرمردهای منطقه، در مناسبتهای مختلف، آداب و رسومی وجود داشت که در کنار چشمه و آتشکده برگزار می شد و اکثر مردم لازم می دانستند که خود را به آنجا برسانند و حتی بعضی از رسمها سالها قبل از پیروزی انقلاب ادامه داشت مانند: آیین روز سه و پنج فروردین که عید کوچک نام داشت و سیزده فروردین.
البته گفته می شود به جز دستگردوک (دستجردوک) که قبلاً با فاصله ای از حسن آباد یک روستای جداگانه به حساب می آمد، حسن آباد به طرف بالا دست یعنی همان اطراف چشمه و دژکوه گفته می شد ولی آن صحراها فقط محل کار آنها بود و به علت اهمیت و کمبود زمین کشاورزی که تنها راه درآمد آنها بوده خانه های خود را بیرون صحراها می ساختند تا ساختمانها زمین های کشاورزی را از بین نبرند. جایی که اکنون به حسن آباد معروف است چند قلعه جداگانه بوده که بعدها به هم پیوسته است و برای زندگی مناسب تر و دارای امنیت بهتری بوده و مردم قلعه های دیگر مانند تودشک(طدوش) و رضائیه و میرزاچی و ... به خاطر دسترسی آسان به احتیاجات زندگی، خانواده های خود را به داخل حسن آباد انتقال دادند. آسیاب آبی بین حسن آباد تا خانه های تودشک تا چند سال قبل از انقلاب برای کشاورزان آن منطقه کار می کرد که درآمد آن وقف یکی از مساجد حسن آباد بود که این یکی از دلایل اثبات این نظریه است.
یادآوری: آنچه گذشت، دیدگاهی است که با دلایل و شواهد موجود مطرح کرده ام و شاید افراد دیگر دلایلی داشته باشند که همه ی این ها را رد کند ولی تا مدرک و سندی قابل قبول پیدا نشود نمی توان نظریه ای را رد یا قبول کرد. آماده ی دریافت نظریات دیگر هستیم.
دلیل هشتم: با نگاهی عمیق تر به تپه های دژکوه و اطراف آن متوجه نکات جالب توجهی می شویم. وجود یک قبرستان خیلی قدیمی در اطراف دژکوه و چند رشته قنات که به طرف حسن آباد جاری هستند. این قبرستان نمی تواند متعلق به روستاهایی مانند کمال آباد و دستجرد باشد؛ زیرا آنها با فاصله ی خیلی زیاد از دژکوه قرار دارند و دارای قبرستان های مستقل قدیمی نیز می باشند. مثلاً قبرستان قدیمی دستجرد به نام مصلا در مسیر خروجی دستجرد به طرف ورزنه قرار دارد. البته ممکن است ساکنان تودشک ـ که طایفه ای از مردم حسن آباد در آنجا بوده اند ـ اموات خود را در دامنه ی دژکوه دفن کرده باشند ولی همه ی قبرهای آنجا نمی تواند متعلق به آنها باشد، زیرا اولاً وسعت قبرستان دژکوه بسیار زیاد می باشد و ثانیاً خانه های تودشک شامل قلعه ای کوچک است که کمتر از 200 نفر جمعیت را در خود جای می دهد و نمی تواند قبرستانی به این بزرگی داشته باشد.
دیگر آنکه به غیر از چند رشته قنات که تنها آثاری از آنها باقی مانده و خشکیده اند، در حال حاضر دو رشته قنات دیگر به طرف صحرای دستجردوک و صحرای حسن آباد جاری اند. پس دژکوه و قنات های آن نزد مردم حسن آباد (در قبل از اسلام) از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و احتمالاً آنجا را یک مکان مقدس به شمار می آوردند و مردم قلعه های حسن آباد امواتشان را به دلایلی در آنجا دفن می کردند. البته با توجه به اینکه قسمت عمده ی این قبرستان (به خاطر خاکبرداری های غیرمجاز) از بین رفته و قبرهای باقیمانده فاقد سنگ قبر می باشند و از هویت اصلی این مردگان اطلاع دقیقی نداریم ولی با توجه به اینکه سنگ های قبرستان قدیمی داخل حسن آباد فقط تا 400 سال پیش را نشان می دهد می توان این احتمال را بیان کرد که این قبرستان مربوط به قبل از این 400 سال می باشد و یا اینکه آنقدر این قبرستان قدیمی بوده که در آن زمان امکاناتی برای درست کردن سنگ قبر و یادبود وجود نداشته که قبرستانی به این بزرگی فاقد حتی یک سنگ قبر می باشد.
به هر حال در اینکه دژکوه و ساکنان آن و اموات در قبرستان آن اطراف، مربوط به بافت قدیمی حسن آباد می باشد شکی وجود ندارد و این نیز دلیلی دیگر است برای بیان این بحث که حسن آباد آنقدر که بعضی می پندارند، جدید نیست و دارای تاریخ و تمدنی کهن است ولی پنهان در زیر گرد و غبار زمانه.
همراه: 09138659578

<**ادامه مطلب...**>