نگاهی به تاریخچه فرهنگی مذهبی

منطقه حسن آباد جرقویه

حسن صادقی(طاهر)

به مناسبت یادواره 26 تن از علما و روحانیون پیشین حسن آباد

کانون فرهنگی قرآن و عترت

تابستان 1387

انسانها علاقه مند به آگاهی از هویت اصلی خویش و شناخت اجدادشان و اطلاع از سرنوشت شهر و دیارشان هستند . شخص بی هویت و بدون تمدن و فرهنگ ریشه دار ، به سرعت تحت تأثیر فرهنگهای غلط قرار می گیرد و چه خطرهای زیاد که در پیش ندارد.

خوشبختانه منطقه جرقویه و حسن آباد همانند بسیاری از نقاط ایران تاریخچه طولانی دارد و حتی قرن ها قبل از ظهور اسلام هم وجود داشته است و مذهب و تمدن و فرهنگ سالهاست در اینجا ریشه دوانده است . برای توضیح و اثبات این مهم موضوع را از دو منظر بررسی می کنیم.

موقعیت

 بسیاری از شهرها و روستاهای جرقویه در روزگاران خیلی کهن وجود داشته اند و حتی نسبت به بسیاری از مناطق و قوم و قبیله های اطرافشان در حد خود از گستردگی و اهمیت خاصی برخوردار بوده اند. علاوه بر آن که در مسیر یکی از جاده های ابریشم هم قرار داشته است ولی اگر امروزه ، نسبت به بسیاری از مناطق دیگر ، کم جمعیت تر شده است ، دلایل دیگری دارد از جمله آنکه به خاطر نفوذ مسئولین دیگر شهرها جاده های قدیمی ، از جمله جاده ابریشم ، با تغییر مسیر از طرف جرقویه ، منطقه ما را در بن بست قرار داد . همچنین خشکسالی های پی در پی در چند قرن اخیر و خشک شدن چندین قنات و چشمه ( که آثار آن باقی است ) و نهایتاً مهاجرت اهالی آن به مناطق دیگر باعث شد جمعیت آن در بسیاری از موارد نه تنها در حال سکون باقی بماند بلکه چند روستا وشهرک کوچک جرقویه به کلی خالی از سکنه شود .

اگر در حواشی شهرهای بزرگ و خوش آب و هوا مناطقی با جمعیت کم پیشرفت زیادی کرده اند و شهرهای جدیدالاحداث در صد سال اخیر صد برابر شده ، ولی جرقویه نه تنها صد برابر نشده بلکه در بعضی موارد رشد منفی هم داشته است و اگر بگوییم در جرقویه هم اکنون بیش از پنجاه شغل که اکثرا به قول امروزی ها صنعتی هم بوده اند بکلی از بین رفته و جایگزینی پیدا نکرده است و اگر داد و ستد و رفت و آمد منطقه حسن آباد (طبق اطلاعات به دست آمده) با شهرهای بزرگی مانند ندوشن، ابرقو، یزد، قمشه و اصفهان بوده و تقریبا بیش از نود درصد همه احتیاجات خود را در منطقه تهیه می کردند اینها دلایلی کم برای اثبات اهمیت یک منطقه نیست و وجود چندین امامزاده در گوشه و کنار منطقه و انتخاب حسن آباد برای زندگی کردن از طرف افراد بزرگی مانند عالم بزرگ آخوند ملا محمد کاظم ندوشنی و ... نشانه این است که دارای شرایط فرهنگی مناسبی بوده . اگر در کتاب ریاض العلماء چندین اندیشمند دینی نام برده شده که پسوند زرقویه ای (جرقویه) دارند و مربوط به قرنهای بسیار گذشته می باشد اما نام دیگر شخصیتها و افتخاراتمان را کجا بیابیم که حتی اسم و یادی هم از آنها باقی نمانده است . آیا گرد و غبار تاریخ آثار شناخت فرهنگ و هویت ما را پنهان کرده یا اجدادمان عادت به نوشتن درباره خود نداشته اند که اگر هم چیزی نوشته اند شاید به کلی از بین رفته است ولی نه ، وارد این بحث نمی شویم که چگونه بسیاری از داشته های خود را از دست داده ایم و چرا آنچه خود داشتیم الان از دیگران تمنا می کنیم که شاید موضوعی تلخ و رنج آور باشد .

پذیرش مذهب

طبق اطلاعات به دست آمده و نتایج تحقیقات آقای علی شفیعی نیک آبادی در کتاب ارزشمند گرکویه ، منطقه ما دارای آیینی کهن و فرهنگ غنی بوده اند . با یک بررسی کوتاه و عمیق در می یابیم که این منطه در دورانهای مختلف همیشه پیرو دین و آیین زمان خود بوده اند . عبادتگاهها و پرستش گاههای بر جای مانده در چند نقطه نشان می دهند که شاید هیچگاه بی دین و بی مذهب بودن را انتخاب نکرده اند و پیرو پیامبران زمان خود شده اند و اگر روزگاری قبل از اسلام جرقویه پیرو پیامبری مانند زرتشت شده اند (که آثار آن باقی است) باید به حساب قوت گذاشت نه ضعف ؛ چون دین و پیامبر آن زمان همان بوده و اصلا به وظیفه خود عمل کرده اند و دین داری را بر بی مذهب بودن حتی بر بت پرستی و جاهلیت رایج قبل از اسلام ترجیح داده اند . با ظهور اسلام ، اجداد ما بدون هیچ تعصب بر باقی ماندن دین اجدادشان دین کامل اسلام و واقعیت را پذیرفتند و مسلمان و مهمتر از آن ، مذهب تشیع را پذیرفتند . اهمیت این موضوع هنگامی روشن می شود که هنوز در بسیاری از نقاط جهان با این همه وسایل ارتباط جمعی و ادعای تمدن ، عده ای بی دین و سرگردان باقی مانده اند و حتی اماکنی در ایران بر دین پدران خود باقی مانده اند و اسلام را نپذیرفته اند . پس ما از آنها پیشی گرفته ایم و این نباید کوچک شمرد .

اگر عمیقتر بیندیشیم متوجه می شویم که حتما در این شهر و منطقه افراد و شخصیتهای بسیار آگاه و فهمیده ای ( در هزار سال گذشته) بوده اند که مردم را با دین اسلام آشنا کرده و از چنان قدرت تفکر و دین برخوردار بوده اند که این اثر عمیق را بر مردم زمان خود گذاشته اند ؛ زیرا دین یک بسته کادومانندی نبوده که افرادی تقدیم کنند و مردم در یک لحظه آن را بگیرند و تمام . پس واقعا قدرت تاثیر گذاری آنها قابل تحسین است زیرا تغییر دین و فرهنگ مردم یک زمانه کار آسانی نیست آیا اینان بجز عالمان و اندیشمندان دینی آن زمان می باشند که در قبیله خود "کالنبی فی امته" بوده اند .

آری اینان وارثان انبیا و زنده نگهدارنده خون شهدا هستند و وجود علما و اندشمندان یک منطقه در هر عصری نشانه تمدن و فرهنگ آن مکان می باشد و ای کاش سالها قبل برای آنها مجالس گرامی داشتی گرفته می شد که نام بسیاری از آنها فراموش نگردد و اکنون خداوند بزرگ را شاکریم که در بلاد مسلمین زندگی می کنیم و دارای فرهنگ غنی و ریشه داری هستیم و اسلام را برای همیشه پذیرفته ایم .

امید است بتوانیم یاد مبلغان دین و شریعت اهل و بیت علیهم السلام را گرامی بداریم و بگوییم که ای عالمان عامل، تاریخ شما را فراموش نخواهد کرد .