گوشه ای از زندگی آیت الله العظمی حائری دستجردی

سید حسن فاطمی
حضرت آیت الله العظمی شیخ محمدرضا حائری دستجردی از علمای برجسته و صاحب رساله بود که در کربلا سکونت داشت. مزار او در یکی از حجره های ضلع غربی صحن مطهر حضرت سیدالشهدا(ع) (مقبره خاندان شیرازی) است.
آیت الله شیخ عبدالجواد جبل عاملی می گوید:
همراه آیت الله حاج آقاعطاءالله اشرفى اصفهانى (چهارمین شهید محراب) درس مکاسب مرحوم شیخ محمد رضا جرقویه اى مى رفتیم . مرحوم جرقویه اى در زندگى خود حالات و کیفیات بسیار خوبى داشتند.ایشان نسبت به دنیا. به حداقل از ضروریات اکتفاء مى کرد و با مرتبه خوبى که از مناعت طبع داشت پاکیزه مى زیست.
... خلوص نیت و جلب نظر خداوند متعال اسباب کار طلبه است. اینها با معیشت ساده بهتر به دست مى آید. تجربه هم نشان داده است که در زندگى ساده انسان فراغت بیشترى براى کمال مى یابد. اکثر بزرگان ما از این طریق به جائى رسیده اند. مرحوم جرقویه اى استاد بزرگ ما که داراى مراتب و کمالات خوب و عادات بالایى بود، از نظر زندگى مادى بسیار در فشار و تنگدست مى زیست .(مجله حوزه، ش 15، ص 27 ـ 34)

زندگی نامه آیت الله العظمی حائری دستجردی در کتاب تراجم الرجال ، تألیف سید احمد حسینی، جلد 2، صفحه 693 تا 695 آمده است. ترجمه آن را بدین قرار است:
شیخ محمدرضا بن محمدتقی فرقانی جرقویی اصفهانی حائری در جرقویه ـ از توابع اصفهان ـ در سال 1305ق تولد یافت و در آنجا خواندن و نوشتن را آموخت. پس از درگذشت پدر در سال 1318ق راهی اصفهان شد. صرف، نحو، ادبیات و تجوید را نزد آخوند ملامحمد ورزنه ای و میرزا اسدالله کمال آبادی[1] و ملامحمد حسین دهنوی و سید محمد کلوشادی ، کتابهای قوانین الاصول و شرح لمعه را نزد سید مهدی درچه ای و میرزا احمد مدرس اصفهانی ، کتابهای رسائل و مکاسب را نزد آخوند ملاعبدالکریم جزی ، علوم ریاضی و عقلی و تفسیر را نزد آخوند ملامحمد کاشی و بخشی از طب قدیم را نزد صدرالاطباء و میرزا ابوالقاسم احمدآبادی فرا گرفت.
سال 1329ق به نجف اشرف مهاجرت کرد و مدتی کوتاه در درس مولی محمد کاظم آخوند خراسانی شرکت جست و نیز در درسهای سید محمد کاظم طباطبایی یزدی و سید محسن کوهکمری حاضر شد.
پس از چند سال به اصفهان باز گشت و در بحثهای سید محمد باقر درچه ای و آخوند ملامحمد حسین فشارکی و میرسید علی نجف آبادی و سید محمد نجف آبادی شرکت جست. در این مدت از دروس شیخ محمدرضا ابوالمجد اصفهانی بهره های فراوان برد.
سال 1337ق از راه هند به حج مشرف شد و پس از مراسم حج به نجف باز گشت و دو سال در آنجا اقامت گزید و در درس فقه و اصول از محضر سید ابوالحسن اصفهانی و میرزا حسین نایینی و شیخ ضیاءالدین عراقی و شیخ محمد حسین اصفهانی و سید محمد فیروزآبادی و میرزا علی آقا شیرازی بهره برد.
سال 1339ق به زیارت امام رضا(ع) مشرف شد و بعد از زیارت، مدتی را در اصفهان و قم گذراند و در قم در دروس شیخ عبدالکریم حائری یزدی حضور یافت.

عکس از: عباس هاشم پور
به درخواست سید ابوالحسن اصفهانی به عراق باز گشت و در کربلا اقامت گزید و به تدریس و تربیت طلاب و اهل علم همت گمارد. بیشتر علمای عصر او در کربلا در زمره شاگردان او بودند و از محضر او بهره برده اند. در مسجد معروف به مسجد ترکها در محله عباسی غربی اقامه جمعه و جماعت می کرد. سپس نماز او به مسجد صافی انتقال یافت و در سالهای پایانی، شبها نماز جماعت را در صحن حضرت سید الشهدا(ع) اقامه می کرد.
او عالمی متبحر دارای اخلاق و تقریر نیکو، بیان قوی، زاهد، قانع به کم و متواضع بود و خود را برتر از دیگران نمی دانست. به نظریه ای که می رسید پایبند بود. به دنبال جلب رضایت خداوند متعال بود و توجهی به رضایت مردم نداشت. نماز جمعه را واجب عینی می دانست و به رغم بدگوییها و تهمتها از سوی آنان که اقامه نماز جمعه را در کربلا خوش نداشتند، تا پایان حیات خویش، آن را برپا می داشت و به سخنان آنها اعتنا نمی کرد.
اجازه روایت به صورت شفاهی از سید ابوتراب خوانساری و سید ابوالقاسم اصفهانی نجفی و حاج آقا حسین طباطبایی قمی و استادش شیخ محمدرضا ابوالمجد اصفهانی داشت. میرزا حسین نوری و حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی و مولی محمد کاظم آخوند خراسانی و شیخ الشریعه اصفهانی و مولى علی بن فتح الله نهاوندی و سید محمد علی شاه عبدالعظیمی و سید مرتضى کشمیری و شیخ آقا بزرگ تهرانی و شیخ علی بن حسین خاقانی نجفی و میرزا محمد علی چهاردهی رشتی و سید احمد کربلایی و سید حسن صدرالدین الکاظمی به او اجازه روایت کتبی دادند.
او نیز به عده ای از فضلا اجازه داد و من اجازه او به سید محمد علی روضاتی اصفهانی به تاریخ شب سه شنبه 28 شعبان 1374ق را دیدم.
سال 1393ق در کربلا وفات یافت و در مقبره خاندان شیرازی در صحن شریف امام حسین(ع) مدفون گردید. او تألیفات و کتابهای فراوان داشت که این موارد به چاپ رسیده است: " ازالة الریبة عن حکم صلاة الجمعة فی زمن الغیبة " و " ایضاح المقال فی اثبات وجوب الجمعة على کل حال " و " تنبیه الغافلین عن معرفة رب العالمین ".

مرحوم آیت الله محمد هادی معرفت(م 1385ش) یکی از علمای برجسته و از قرآن پژوهان بزرگ بود. وی شرح حال خود را در چند صفحه نوشته است و هنگام برشمردن استادان خویش در فقه و اصول و مبادی فلسفه، از آیت الله العظمی حائری دستجردی اینگونه یاد می کند:
... شیخ محمد رضا جرقویی اصفهانی از علمای بزرگ و جامع معقول و منقول و از شاگردان بالواسطه مرحوم شیخ هادی طهرانی.
                                                                         (آفتاب معرفت، ص 6)

[1]. میرزا اسدالله کمال آبادی در یکی از مساجد کمال آباد مدفون است.