قبرستان دژکوه. در پایین و اطراف تپه های دژکوه چندین رشته قنات وجود دارد که همگی به طرف صحراهای حسن آباد جاری می باشند و بین دژکوه و این رشته قنات ها، قبرستانی نسبتاً بزرگ واقع شده است.
قبرستان دژکوه شاید بیانگر اسرار زیاد باشد که نیازمند تحقیقات علمی است. با کمال تأسف به علت نبود اداره ی میراث فرهنگی در جرقویه، خسارت های جبران ناپذیری به مجموعه های تاریخی این منطقه وارد شده که از جمله همین مجموعه ی دژکوه و اطراف آن است.
تا تحقیقات کامل از سوی باستان شناسان و محققان خبره انجام نگیرد نمی توان در مورد این قبرستان اظهار نظر جدی کرد. دیگر آن که هنوز هیچ سنگ¬نوشته یا مدرکی از دژکوه و قبرستان آن کشف نشده تا بتوان از روی آن تاریخچه ی این منطقه را بیان نمود. پس اظهار نظر را با دشواری رو به رو کرده است.
یکی از اموری که کار تحقیقات را مشکل ترکرده، خاکبرداری های غیرمجاز توسط ماشین داران به بهانه های مختلف در قبرستان دژکوه است. بنا به گفته ی یکی از راننده های تراکتور در حسن آباد که سال ها در آن محوطه خاک برداری می کرده: «تعداد قبرهای پای دیزی کوه آن قدر زیاد بود که در حال کار کردن با ماشین، دائم لاستیک های سنگین تراکتور داخل این قبرها فرو می رفت و مرده های آنجا دارای اسکلت های قوی و بزرگ بودند و شکل قبرها متفاوت بود ولی اکثر قبرها فقط به یک گودال شباهت داشتند. همچنین بعضی از این قبرها مانند دالان، سقف داشتند. تعدادی از این قبرها با هم دیگر متفاوت بوده که شاید مربوط به دوره های مختلف بوده¬اند.»
تا پایان سال 1387 هنوز قسمت بزرگی از این قبرستان مشخص بوده ولی کارگران شهرداری حسن آباد بدون اطلاع از چنین قبرستانی، در اجرای پروژه ی خیابان دژکوه، محوطه ی زیاد از این قبرستان را بدون این که جزء خیابان باشد (جهت رفاه مسافران) با ماشین های سنگین صاف کردند و آثار این قبرها را به کلی از بین بردند. اما هنوز قسمت کوچکی از قبرستان را می توان مشاهده نمود.
اگر از فراز این کوه به دقت اطراف را مشاهده کنیم، متوجه می شویم که روستاهای کمال آباد و دستجرد با فاصله ی بیشتری از این کوه قرار دارند. در ضمن این روستاها دارای قبرستان های قدیمی می باشند. مثلاً قبرستان قدیمی دستجرد که در مسیر خروجی این روستا به طرف ورزنه قرار دارد.
شاید بتوان گفت: مردم ساکن در قلعه ی تودشک اموات خود را در پای دژکوه دفن می کردند ولی به راحتی می توان حدس زد که قبرستانی به این وسعت نمی تواند فقط مخصوص ساکنین یک قلعه ای باشد که کمتر از 200 نفر جمعیت را در خود جای می دهد. به علاوه در اطراف قلعه ی تووش هم قبرهایی دیده شده است. پس شاید فقط تعدادی از این قبرها متعلق به تودشک باشد. می ماند حسن آباد، همان طور که گفتیم چندین رشته قنات از پای دژکوه جاری می شود که همگی به طرف صحراهای حسن آباد جاری هستند و این قبرستان بین این قنات ها و دژکوه قرار گرفته است. پس دژکوه و قنات های اطراف آن نزد مردم حسن آباد از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و شاید به علت فرضیه ی وجود آتشکده در این محل، قبل از اسلام آنجا را یک مکان مقدس می دانستند که اموات را در آنجا دفن کرده اند.
                 حسن صادقی (طاهر)